Viðmið um æðri menntun og prófgráður á Íslandi eru kerfisbundin lýsing á uppbyggingu náms- og prófgráða á háskólastigi sem taka sérstaklega til viðmiða um lærdóm (e. learning outcomes) við námslok. Allir háskólar á Íslandi sem öðlast viðurkenningu mennta- og menningarmálaráðherra samkvæmt lögum um háskóla nr. 63/2006 skulu fylgja þeim viðmiðum sem hér eru sett fram.
Hér á eftir er gerð grein fyrir þeim viðmiðum sem háskólar skulu hafa við lýsingu á þekkingu, leikni og hæfni nemenda þegar þeir hafa lokið ólíkum prófgráðum. Einnig er fjallað um tengsl viðmiðanna við gæðaeftirlit með háskólastarfi.
1. Uppbygging æðri menntunar
1.1 Háskólanám.
Hlutverk háskóla er skilgreint í lögum um háskóla nr. 63/2006, en þau lög taka til skóla sem veita æðri menntun er leiðir til prófgráðu eða annars lokaprófs á háskólastigi. Hugtakið æðri menntun á við alla menntun á háskólastigi. Þar er átt við skóla sem teljast vera hefðbundnir háskólar, þar sem lögð er stund á kennslu og rannsóknir á mörgum fræðasviðum, og háskóla með afmarkaðra starfssvið eða kennslustofnanir án rannsóknaskyldu.
Þau viðmið um æðri menntun og prófgráður sem hér birtast eiga við um háskóla sem heyra undir mennta- og menningarmálaráðuneytið. Í töflu 1 má sjá skipulag og uppbyggingu prófgráða í íslenskum háskólum.
Hér á eftir er gerð grein fyrir þeim viðmiðum sem háskólar skulu hafa við lýsingu á þekkingu, leikni og hæfni nemenda þegar þeir hafa lokið ólíkum prófgráðum. Einnig er fjallað um tengsl viðmiðanna við gæðaeftirlit með háskólastarfi.
1. Uppbygging æðri menntunar
1.1 Háskólanám.
Hlutverk háskóla er skilgreint í lögum um háskóla nr. 63/2006, en þau lög taka til skóla sem veita æðri menntun er leiðir til prófgráðu eða annars lokaprófs á háskólastigi. Hugtakið æðri menntun á við alla menntun á háskólastigi. Þar er átt við skóla sem teljast vera hefðbundnir háskólar, þar sem lögð er stund á kennslu og rannsóknir á mörgum fræðasviðum, og háskóla með afmarkaðra starfssvið eða kennslustofnanir án rannsóknaskyldu.
Þau viðmið um æðri menntun og prófgráður sem hér birtast eiga við um háskóla sem heyra undir mennta- og menningarmálaráðuneytið. Í töflu 1 má sjá skipulag og uppbyggingu prófgráða í íslenskum háskólum.
ISCED | Námseiningar (ECTS) | Heildar námseiningar (ECTS) | |
5 | Þrep 1.1 Diplómapróf |
30 - 120 | 30 - 120 |
6 | Þrep 1.2 Bakkalárpróf |
180 240 | 180 - 240 |
7 | Þrep 2.1 Viðbótarpróf á meistarastigi Þrep 2.2 Meistarapróf |
30 - 120 90 - 120 |
210 - 360 270 - 360 |
8 | Þrep 3 Doktorspróf |
180 - | 450 - |
fyrsta háskólaþrepi eru tvö stig, diplómapróf (1.1) og bakkalárpróf (1.2).
Diplómapróf er skilgreint sem: Lokapróf frá háskóla þar sem nemandi hefur lokið 30 – 120 ECTS einingum af skipulagðri námsleið.
Bakkalárpróf er skilgreint sem: Lokapróf frá háskóla þar sem nemandi hefur lokið 180 – 240 ECTS einingum af skipulagðri námsleið.
Á öðru háskólaþrepi eru tvö stig, þar sem fyrra stigið er lokapróf á meistarastigi (2.1) en seinna stigið er meistarapróf (2.2).
Viðbótarpróf á meistarastigi er skilgreint sem: Viðbótarpróf frá háskóla þar sem nemandi hefur lokið 30 – 120 ECTS einingum af skipulagðri námsleið á háskólaþrepi 2. Undir viðbótarpróf á meistarastigi falla próf sem annaðhvort hafa ekki rannsóknarverkefni eða verkefnin innihalda færri en 30 ECTS einingar.
Dæmi um gráður og lokapróf á þessu stigi (2.1) eru:
Meistarapróf er skilgreint sem: Lokapróf frá háskóla þar sem nemandi hefur lokið 90 – 120 ECTS einingum af skipulagðri námsleið á háskólaþrepi 2.
Meistarapróf innihalda að minnsta kosti 30 ECTS eininga rannsóknarverkefni.
Dæmi um gráður á þessu stigi eru:
MS gráðurnar MS og MA skulu einvörðungu notaðar um lokapróf af þrepi 2.2, MA, Mag.Jur, ML og Cand.Psych.
Þriðja háskólaþrepið hefur eitt stig sem er doktorspróf (3).
Doktorspróf er skilgreint sem: Lokapróf frá háskóla þar sem nemandi hefur lokið að minnsta kosti 180 ECTS einingum af skipulagðri námsleið á háskólaþrepi 3. Doktorspróf skal innihalda rannsóknarverkefni sem stenst alþjóðleg viðmið um doktorsverkefni.
1.2 Námsár og vinnuframlag.
Samkvæmt lögum um háskóla nr. 63/2006 skal kennsla í háskólum fara fram í námskeiðum sem metin eru í stöðluðum námseiningum (ECTS). Á háskólastigi er notast við einingar sem eru byggðar á European Credit Transfer System. Að jafnaði svara 60 námseiningar til fulls náms á námsári og eiga þær að endurspegla alla námsvinnu nemenda.
Námsvinna nemenda felst í tímasókn, undirbúningi, verkefnavinnu og þátttöku í námsmati. Ein námseining ECTS felur að jafnaði í sér 25 – 30 klst. námsvinnu nemenda.
Einungis háskólar sem hlotið hafa viðurkenningu mennta- og menningarmálaráðherra hafa leyfi til að nota ECTS einingar við námsmat.
Kennsla og námsmat skal endurspegla viðmið viðkomandi námskeiðs eða námsleiðar.
Námi á háskólastigi lýkur með prófgráðu eða skilgreindu lokaprófi sem veitt er þegar nemandi hefur tileinkað sér öll viðmið námsleiðar.
1.3 Inntökuskilyrði í háskóla.
Sú meginregla gildir að nemendur sem hefja nám í háskóla skulu hafa lokið stúdentsprófi eða sambærilegu prófi. Háskólum er heimilt að taka inn nemendur sem búa yfir jafngildum þroska og þekkingu að mati viðkomandi háskóla. Þó skal tryggt að inntökuskilyrði í háskóla og námskröfur svari jafnan til þess sem krafist er í viðurkenndum erlendum háskólum á sambærilegu sviði. Í lögum um háskóla er jafnframt heimilað að setja sérstök inntökuskilyrði fyrir þá sem hefja nám í háskóla, t.d. með því að láta nemendur, sem uppfylla framangreind skilyrði, gangast undir inntökupróf eða stöðupróf.
Nemendur sem hefja nám á öðru háskólaþrepi skulu hafa lokið bakkalárprófi eða sambærilegu þriggja ára háskólanámi. Gert er ráð fyrir að nemandi fari inn á námsleið sem byggir á þeirri þekkingu, leikni og hæfni sem hann hefur öðlast í námi á fyrsta háskólaþrepi.
Nemendur sem hefja doktorsnám skulu að jafnaði hafa lokið meistaraprófi eða kandídatsprófi af stigi 4.2.2.
Háskólar sem bjóða upp á doktorsnám samkvæmt viðurkenningu mennta- og menningarmálaráðherra hafa uppfyllt reglur um doktorsnám nr. 37/2007, sbr. 4. mgr. 7. gr. laga um háskóla nr. 63/2006.
2. Uppbygging viðmiða um prófgráður
Í viðmiðum um æðri menntun og prófgráður er hverri prófgráðu á háskólastigi lýst fyrir sig, frá diplómaprófi til doktorsprófs.
Í viðmiðunum er þekking, leikni og hæfni á hverju stigi skilgreind.
Þekking er safn staðreynda, lögmála, kenninga og aðferða sem einstaklingur hefur tileinkað sér. Þekking er bæði fræðileg og hagnýt.
Leikni felur í sér færni til að beita þekkingu. Leikni getur falist í almennri leikni sem ekki er bundin ákveðinni fræðigrein eða starfsgrein og sérhæfðri leikni.
Hæfni felur í sér yfirsýn og getu til að nýta þekkingu og leikni við nám og starf.
2.1 Lýsingar á prófgráðum.
Hér á eftir fara viðmið sem eiga við skilgreindar prófgráður.
Diplóma Stig 1.1 30 – 120 ECTS
Inntökuskilyrði eru stúdentspróf eða sambærileg menntun. Einstakir skólar eða deildir geta gert sérstakar kröfur um samsetningu stúdentsprófsins.
Diplómapróf getur veitt aðgengi að bakkalárnámi, stigi 1.2. Einstakir skólar eða deildir geta gert sérstakar kröfur um samsetningu prófsins og ákveðna lágmarkseinkunn fyrir aðgang að námi á stigi 1.2.
Þekking:
Við útskrift býr nemandi yfir þekkingu innan fræðigreinar eða starfsgreinar.
Í því felst að nemandi:
hafi öðlast innsæi inn í valdar kenningar og hugtök
Leikni:
Við útskrift getur nemandi beitt aðferðum og verklagi starfsgreinar eða fræðigreinar.
Í því felst að nemandi:
geti undirbúið, skipulagt og framkvæmt verkefni
Hæfni:
Við útskrift geti nemandi hagnýtt þekkingu sína og leikni í starfi og frekara námi.
Í því felst að nemandi:
hafi þróað með sér hæfni til að geta tekist á við frekara nám
Bakklár Stig 1.2 180 – 240 ECTS
Inntökuskilyrði eru stúdentspróf eða sambærileg menntun. Einstakir skólar eða deildir geta gert sérstakar kröfur um samsetningu stúdentsprófsins.
Bakkalárpróf veitir aðgengi að framhaldsnámi á stigum 2.1 og 2.2. Þó geta skólar eða deildir krafist ákveðinnar lágmarkseinkunnar fyrir aðgang að námi á stigum 2.1 og 2.2.
Þekking:
Við útskrift býr nemandi yfir þekkingu innan fræðigreinar eða starfsgreinar.
Í því felst að nemandi:
hafi öðlast almennan skilning og innsæi í helstu kenningar og hugtök
Leikni:
Við útskrift getur nemandi beitt aðferðum og verklagi starfsgreinar eða fræðigreinar.
Í því felst að nemandi:
geti notað viðeigandi tækja-, tækni- og hugbúnað
Hæfni:
Við útskrift geti nemandi hagnýtt þekkingu sína og leikni í starfi og/eða frekara námi.
Í því felst að nemandi:
hafi þróað með sér hæfni og sjálfstæð vinnubrögð fyrir frekara nám innan fræðigreinar
Viðbótarpróf á meistarastigi Stig 2.1 30 – 120 ECTS
Inntökuskilyrði eru bakkalárpróf af stigi 1.2, eða sambærilegt próf. Að jafnaði er krafist fyrstu einkunnar.
Skólar eða deildir geta sett frekari skilyrði fyrir aðgang að námi á stigi 3.
Prófgráður sem falla undir þessa skilgreiningu geta verið mismunandi að lengd og inntaki. Eiga því skilgreiningarnar sem koma fram í töflunni hér að neðan aðeins við ef um fullt tveggja ára nám á meistarastigi er að ræða. Nám til diplómagráðu eða annars lokaprófs fellur undir þessa skilgreiningu, en þarf ekki að uppfylla þær kröfur nema að hluta til og er taflan hér að neðan skipulögð með það í huga. Kandidatsgráður eru skilgreindar sem framhaldsgráða á meistarastigi.
Þekking:
Við útskrift býr nemandi yfir þekkingu innan sérsviðs fræðigreinar eða starfsgreinar.
Í því felst að nemandi:
þekki og skilji fræðileg viðfangsefni og álitamál
Leikni:
Við útskrift getur nemandi beitt aðferðum og verklagi á sérsviði fræðigreina eða starfsgreina.
Í því felst að nemandi:
hafi tileinkað sér viðeigandi vinnubrögð
Hæfni:
Við útskrift geti nemandi hagnýtt þekkingu sína og leikni í starfi og/eða frekara námi.
Í því felst að nemandi:
hafi þróað með sér nauðsynlega námshæfni og sjálfstæð vinnubrögð til að takast á við frekara nám
Meistarapróf Stig 2.2 90 – 120 ECTS
Inntökuskilyrði eru lokapróf af stigi 1.2 eða sambærilegt próf. Að jafnaði er krafist fyrstu einkunnar.
Skólar eða deildir geta sett frekari skilyrði fyrir aðgangi að námi á stigi 2.2.
Rannsóknatengt meistarapróf (MA/MSc) veitir aðgang að framhaldsnámi á þriðja þrepi. Skólar eða deildir geta krafist ákveðinnar lágmarks-einkunnar. Umfang rannsóknar og/eða lokaverkefnis skal vera a.m.k. 30 ECTS eininga.
Þekking:
Við útskrift býr nemandi yfir þekkingu innan sérsviðs fræðigreinar eða starfsgreinar.
Í því felst að nemandi:
þekki fræðileg viðfangsefni og álitamál
Leikni:
Við útskrift getur nemandi beitt aðferðum og verklagi á sérsviði fræðigreina eða starfsgreina.
Í því felst að nemandi:
hafi tileinkað sér viðeigandi vinnubrögð
Hæfni:
Við útskrift geti nemandi hagnýtt þekkingu sína og leikni í starfi og/eða frekara námi.
Í því felst að nemandi:
hafi þróað með sér nauðsynlega námshæfni og sjálfstæð vinnubrögð til að geta tekist á við frekara nám
Doktorspróf Stig 3 180 – 240 ECTS
Inntökuskilyrði eru meistarapróf að jafnaði af stigi 2.2 eða sambærilegt próf. Skólar eða deildir geta krafist ákveðinnar lágmarkseinkunnar og sett sérstakar reglur um inntöku og hæfi nemenda.
Þekking:
Við útskrift býr nemandi yfir sérfræðiþekkingu innan fræðigreinar.
Í því felst að nemandi:
búi yfir yfirgripsmiklum og ítarlegum skilningi á helstu kenningum, grundvallaratriðum, hugtökum og nýjustu þekkingu sem völ er á
Leikni:
Við útskrift getur nemandi beitt sérhæfðum aðferðum og verklagi á sérsviði fræðigreinar.
Í því felst að nemandi:
geti skipulagt og framkvæmt viðamiklar rannsóknir sem útvíkka og/eða endurskilgreina gildandi aðferðafræði fræðigreinar
Hæfni:
Við útskrift geti nemandi hagnýtt þekkingu sína og leikni í starfi og/eða frekara námi.
Í því felst að nemandi:
geti tekið fulla ábyrgð á eigin verkefnum og á vinnu annarra
3. Framkvæmd
3.1 Notkun.
Þeir háskólar sem fengið hafa viðurkenningu mennta- og menningarmálaráðherra skulu lýsa þeirri þekkingu, leikni og hæfni sem nemendur á hverri námsleið fyrir sig eiga að ráða yfir við námslok. Háskólar skulu sýna með hvaða hætti markmiðum lýsingarinnar er náð með þeim námskeiðum eða námshluta sem námsleiðin samanstendur af.
Í viðaukum með prófskírteinum skulu háskólarnir tilgreina hvaða stigi og þrepi í viðmiðum um æðra nám og prófgráður á Íslandi viðkomandi námsleið tilheyrir.
3.2 Eftirlit með gæðum kennslu og rannsókna.
Í lögum um háskóla nr. 63/2006 er lögð áhersla á mikilvægi reglubundins eftirlits með gæðum kennslu og rannsókna. Samkvæmt lögunum er markmið eftirlitsins meðal annars að tryggja að viðmiðum um æðri menntun og prófgráður sé fylgt. Kveðið er á um útfærslu í reglum nr. 321/2009.
Mennta- og menningarmálaráðuneytið mun hafa eftirlit með því að háskólar uppfylli viðmið um æðri menntun og prófgráður. Leiði eftirlit og ytra mat til þeirrar niðurstöðu að viðmiðin séu ekki uppfyllt skal viðkomandi háskóla veittur hæfilegur frestur til úrbóta. Verði ekki úr bætt getur ráðherra fellt niður viðurkenningu háskóla til kennslu á viðkomandi fræðasviði eða að fullu
Diplómapróf er skilgreint sem: Lokapróf frá háskóla þar sem nemandi hefur lokið 30 – 120 ECTS einingum af skipulagðri námsleið.
Bakkalárpróf er skilgreint sem: Lokapróf frá háskóla þar sem nemandi hefur lokið 180 – 240 ECTS einingum af skipulagðri námsleið.
Á öðru háskólaþrepi eru tvö stig, þar sem fyrra stigið er lokapróf á meistarastigi (2.1) en seinna stigið er meistarapróf (2.2).
Viðbótarpróf á meistarastigi er skilgreint sem: Viðbótarpróf frá háskóla þar sem nemandi hefur lokið 30 – 120 ECTS einingum af skipulagðri námsleið á háskólaþrepi 2. Undir viðbótarpróf á meistarastigi falla próf sem annaðhvort hafa ekki rannsóknarverkefni eða verkefnin innihalda færri en 30 ECTS einingar.
Dæmi um gráður og lokapróf á þessu stigi (2.1) eru:
- MPA, MBA, diplómapróf á meistarastigi, kanditatspróf og fleira.
Meistarapróf er skilgreint sem: Lokapróf frá háskóla þar sem nemandi hefur lokið 90 – 120 ECTS einingum af skipulagðri námsleið á háskólaþrepi 2.
Meistarapróf innihalda að minnsta kosti 30 ECTS eininga rannsóknarverkefni.
Dæmi um gráður á þessu stigi eru:
MS gráðurnar MS og MA skulu einvörðungu notaðar um lokapróf af þrepi 2.2, MA, Mag.Jur, ML og Cand.Psych.
Þriðja háskólaþrepið hefur eitt stig sem er doktorspróf (3).
Doktorspróf er skilgreint sem: Lokapróf frá háskóla þar sem nemandi hefur lokið að minnsta kosti 180 ECTS einingum af skipulagðri námsleið á háskólaþrepi 3. Doktorspróf skal innihalda rannsóknarverkefni sem stenst alþjóðleg viðmið um doktorsverkefni.
1.2 Námsár og vinnuframlag.
Samkvæmt lögum um háskóla nr. 63/2006 skal kennsla í háskólum fara fram í námskeiðum sem metin eru í stöðluðum námseiningum (ECTS). Á háskólastigi er notast við einingar sem eru byggðar á European Credit Transfer System. Að jafnaði svara 60 námseiningar til fulls náms á námsári og eiga þær að endurspegla alla námsvinnu nemenda.
Námsvinna nemenda felst í tímasókn, undirbúningi, verkefnavinnu og þátttöku í námsmati. Ein námseining ECTS felur að jafnaði í sér 25 – 30 klst. námsvinnu nemenda.
Einungis háskólar sem hlotið hafa viðurkenningu mennta- og menningarmálaráðherra hafa leyfi til að nota ECTS einingar við námsmat.
Kennsla og námsmat skal endurspegla viðmið viðkomandi námskeiðs eða námsleiðar.
Námi á háskólastigi lýkur með prófgráðu eða skilgreindu lokaprófi sem veitt er þegar nemandi hefur tileinkað sér öll viðmið námsleiðar.
1.3 Inntökuskilyrði í háskóla.
Sú meginregla gildir að nemendur sem hefja nám í háskóla skulu hafa lokið stúdentsprófi eða sambærilegu prófi. Háskólum er heimilt að taka inn nemendur sem búa yfir jafngildum þroska og þekkingu að mati viðkomandi háskóla. Þó skal tryggt að inntökuskilyrði í háskóla og námskröfur svari jafnan til þess sem krafist er í viðurkenndum erlendum háskólum á sambærilegu sviði. Í lögum um háskóla er jafnframt heimilað að setja sérstök inntökuskilyrði fyrir þá sem hefja nám í háskóla, t.d. með því að láta nemendur, sem uppfylla framangreind skilyrði, gangast undir inntökupróf eða stöðupróf.
Nemendur sem hefja nám á öðru háskólaþrepi skulu hafa lokið bakkalárprófi eða sambærilegu þriggja ára háskólanámi. Gert er ráð fyrir að nemandi fari inn á námsleið sem byggir á þeirri þekkingu, leikni og hæfni sem hann hefur öðlast í námi á fyrsta háskólaþrepi.
Nemendur sem hefja doktorsnám skulu að jafnaði hafa lokið meistaraprófi eða kandídatsprófi af stigi 4.2.2.
Háskólar sem bjóða upp á doktorsnám samkvæmt viðurkenningu mennta- og menningarmálaráðherra hafa uppfyllt reglur um doktorsnám nr. 37/2007, sbr. 4. mgr. 7. gr. laga um háskóla nr. 63/2006.
2. Uppbygging viðmiða um prófgráður
Í viðmiðum um æðri menntun og prófgráður er hverri prófgráðu á háskólastigi lýst fyrir sig, frá diplómaprófi til doktorsprófs.
Í viðmiðunum er þekking, leikni og hæfni á hverju stigi skilgreind.
Þekking er safn staðreynda, lögmála, kenninga og aðferða sem einstaklingur hefur tileinkað sér. Þekking er bæði fræðileg og hagnýt.
Leikni felur í sér færni til að beita þekkingu. Leikni getur falist í almennri leikni sem ekki er bundin ákveðinni fræðigrein eða starfsgrein og sérhæfðri leikni.
Hæfni felur í sér yfirsýn og getu til að nýta þekkingu og leikni við nám og starf.
2.1 Lýsingar á prófgráðum.
Hér á eftir fara viðmið sem eiga við skilgreindar prófgráður.
Diplóma Stig 1.1 30 – 120 ECTS
Inntökuskilyrði eru stúdentspróf eða sambærileg menntun. Einstakir skólar eða deildir geta gert sérstakar kröfur um samsetningu stúdentsprófsins.
Diplómapróf getur veitt aðgengi að bakkalárnámi, stigi 1.2. Einstakir skólar eða deildir geta gert sérstakar kröfur um samsetningu prófsins og ákveðna lágmarkseinkunn fyrir aðgang að námi á stigi 1.2.
Þekking:
Við útskrift býr nemandi yfir þekkingu innan fræðigreinar eða starfsgreinar.
Í því felst að nemandi:
hafi öðlast innsæi inn í valdar kenningar og hugtök
- geri greinarmun milli fræðilegra skýringa og annars konar skýringa
- skilji og þekki stöðu fræðigreinar í víðara samhengi.
Leikni:
Við útskrift getur nemandi beitt aðferðum og verklagi starfsgreinar eða fræðigreinar.
Í því felst að nemandi:
geti undirbúið, skipulagt og framkvæmt verkefni
- geti nýtt sér þá grundvallarfærni og tækni sem notuð er á viðkomandi sviði
- geti notað töluleg og grafísk gögn
- geti miðlað efni fræðigreinar eða starfsgreinar á skipulagðan og skiljanlegan hátt
- hafi tileinkað sér frumleika í hugsun
- geti lýst einföldum fræðilegum atriðum og rannsóknarniðurstöðum.
Hæfni:
Við útskrift geti nemandi hagnýtt þekkingu sína og leikni í starfi og frekara námi.
Í því felst að nemandi:
hafi þróað með sér hæfni til að geta tekist á við frekara nám
- sýni frumkvæði og sjálfstæði í vinnubrögðum
- geti unnið með öðrum að verkefnum.
Bakklár Stig 1.2 180 – 240 ECTS
Inntökuskilyrði eru stúdentspróf eða sambærileg menntun. Einstakir skólar eða deildir geta gert sérstakar kröfur um samsetningu stúdentsprófsins.
Bakkalárpróf veitir aðgengi að framhaldsnámi á stigum 2.1 og 2.2. Þó geta skólar eða deildir krafist ákveðinnar lágmarkseinkunnar fyrir aðgang að námi á stigum 2.1 og 2.2.
Þekking:
Við útskrift býr nemandi yfir þekkingu innan fræðigreinar eða starfsgreinar.
Í því felst að nemandi:
hafi öðlast almennan skilning og innsæi í helstu kenningar og hugtök
- hafi vitneskju um nýjustu þekkingu á völdu sviði
- þekki undirstöðuatriði leitar- og upplýsingatækni.
Leikni:
Við útskrift getur nemandi beitt aðferðum og verklagi starfsgreinar eða fræðigreinar.
Í því felst að nemandi:
geti notað viðeigandi tækja-, tækni- og hugbúnað
- geti beitt gagnrýnum aðferðum við greiningu viðfangsefna
- geti rökstutt ákvarðanir á faglegum grunni
- geti lagt sjálfstætt mat á þær aðferðir sem nýttar eru
- greini hvenær þörf er á upplýsingum og hafi færni til finna þær, meta áreiðanleika þeirra og nýta á viðeigandi hátt
- geti nýtt sér viðurkennd gagnasöfn og upplýsingalindir á viðkomandi fræðasviði
- hafi tileinkað sér víðsýni og frumleika í hugsun.
Hæfni:
Við útskrift geti nemandi hagnýtt þekkingu sína og leikni í starfi og/eða frekara námi.
Í því felst að nemandi:
hafi þróað með sér hæfni og sjálfstæð vinnubrögð fyrir frekara nám innan fræðigreinar
- geti unnið sjálfstætt og skipulega, sett sér markmið, gert starfsáætlun/verkáætlun og fylgt henni
- geti tekið virkan þátt í samstarfi og leitt verkhópa
- sé fær um að túlka og kynna fræðileg atriði og rannsóknarniðurstöður.
Viðbótarpróf á meistarastigi Stig 2.1 30 – 120 ECTS
Inntökuskilyrði eru bakkalárpróf af stigi 1.2, eða sambærilegt próf. Að jafnaði er krafist fyrstu einkunnar.
Skólar eða deildir geta sett frekari skilyrði fyrir aðgang að námi á stigi 3.
Prófgráður sem falla undir þessa skilgreiningu geta verið mismunandi að lengd og inntaki. Eiga því skilgreiningarnar sem koma fram í töflunni hér að neðan aðeins við ef um fullt tveggja ára nám á meistarastigi er að ræða. Nám til diplómagráðu eða annars lokaprófs fellur undir þessa skilgreiningu, en þarf ekki að uppfylla þær kröfur nema að hluta til og er taflan hér að neðan skipulögð með það í huga. Kandidatsgráður eru skilgreindar sem framhaldsgráða á meistarastigi.
Þekking:
Við útskrift býr nemandi yfir þekkingu innan sérsviðs fræðigreinar eða starfsgreinar.
Í því felst að nemandi:
þekki og skilji fræðileg viðfangsefni og álitamál
- geti fært rök fyrir eigin úrlausnum
- geti sett nýjustu þekkingu í samhengi á viðeigandi sérsviði
- þekki til rannsóknaraðferða á sínu fræðasviði
- hafi þekkingu á siðfræði vísinda.
Leikni:
Við útskrift getur nemandi beitt aðferðum og verklagi á sérsviði fræðigreina eða starfsgreina.
Í því felst að nemandi:
hafi tileinkað sér viðeigandi vinnubrögð
- hafi kunnáttu til að greina tölulegar upplýsingar
- geti skilið og tekist á við flókin viðfangsefni í faglegu samhengi
- geti nýtt þekkingu sína og skilning í faglegri nálgun í starfi
- hafi náð tökum viðeigandi tækja-, tækni- og hugbúnaði
- geti aflað, greint og metið vísindaleg gögn
- sýni frumleika í þróun og nýtingu hugmynda
- geti nýtt þekkingu sína, skilning og úrlausnarhæfni við nýjar og ókunnuglegar aðstæður eða í þverfaglegu samhengi
- hafi getu til að samþætta þekkingu, eiga við flókin viðfangsefni og setja fram skoðun út frá tiltækum upplýsingum
- geti áttað sig á nýjungum sem byggðar eru á kenningum fræða og/eða tilraunum
- geti beitt aðferðum fræði- og/eða starfsgreinar til að setja fram, þróa og leysa verkefni
- sé læs á rannsóknir og niðurstöður þeirra.
Hæfni:
Við útskrift geti nemandi hagnýtt þekkingu sína og leikni í starfi og/eða frekara námi.
Í því felst að nemandi:
hafi þróað með sér nauðsynlega námshæfni og sjálfstæð vinnubrögð til að takast á við frekara nám
- geti átt frumkvæði að verkefnum innan fræðigreinar, stýrt þeim og axlað ábyrgð á vinnu einstaklinga og hópa
- geti greint frá fræðilegum upplýsingum, hugmyndum, vandamálum og úrlausnum í áheyrn sérfræðinga og almennings
- hafi hæfni til að setja fram og lýsa fræðilegum atriðum og rannsóknarniðurstöðum á erlendu tungumáli
- geti tekið sjálfstæðar, faglegar ákvarðanir og rökstutt þær
- geti metið hvenær mismunandi greiningaraðferðir og flókin fræðileg atriði eiga við
- geti miðlað tölulegum upplýsingum.
Meistarapróf Stig 2.2 90 – 120 ECTS
Inntökuskilyrði eru lokapróf af stigi 1.2 eða sambærilegt próf. Að jafnaði er krafist fyrstu einkunnar.
Skólar eða deildir geta sett frekari skilyrði fyrir aðgangi að námi á stigi 2.2.
Rannsóknatengt meistarapróf (MA/MSc) veitir aðgang að framhaldsnámi á þriðja þrepi. Skólar eða deildir geta krafist ákveðinnar lágmarks-einkunnar. Umfang rannsóknar og/eða lokaverkefnis skal vera a.m.k. 30 ECTS eininga.
Þekking:
Við útskrift býr nemandi yfir þekkingu innan sérsviðs fræðigreinar eða starfsgreinar.
Í því felst að nemandi:
þekki fræðileg viðfangsefni og álitamál
- hafi aflað sér þekkingar með rannsóknum
- geti fært rök fyrir eigin úrlausnum
- geti sett nýjustu þekkingu í samhengi á viðeigandi sérsviði
- þekki til rannsóknaraðferða á sínu fræðasviði
- hafi þekkingu á siðfræði vísinda.
Leikni:
Við útskrift getur nemandi beitt aðferðum og verklagi á sérsviði fræðigreina eða starfsgreina.
Í því felst að nemandi:
hafi tileinkað sér viðeigandi vinnubrögð
- hafi kunnáttu til þess að greina og miðla tölulegum upplýsingum
- geti skilið og tekist á við flókin viðfangsefni í faglegu samhengi
- geti nýtt þekkingu sína og skilning í faglegri vinnu eða við starfsgrein
- hafi náð tökum á viðeigandi tækja-, tækni- og hugbúnaði
- geti aflað, greint og metið vísindaleg gögn
- sýni frumleika í þróun og nýtingu hugmynda
- geti nýtt þekkingu sína, skilning og úrlausnarhæfni við nýjar og ókunnuglegar aðstæður eða í þverfaglegu samhengi sér-sviðs fræðigreinar
- geti þróað verkefni og sett í samhengi með aðferðum byggðum á kenningum sérsviðs fræðigreinar og/eða tilrauna
- hafi getu til að samþætta þekkingu, eiga við flókin viðfangsefni og setja fram skoðun út frá tiltækum upplýsingum
- geti beitt rannsóknaraðferðum með árangri og framkvæmt smærri rannsóknarverkefni
- sé læs á rannsóknir og niðurstöður þeirra.
Hæfni:
Við útskrift geti nemandi hagnýtt þekkingu sína og leikni í starfi og/eða frekara námi.
Í því felst að nemandi:
hafi þróað með sér nauðsynlega námshæfni og sjálfstæð vinnubrögð til að geta tekist á við frekara nám
- geti átt frumkvæði að verkefnum, stýrt þeim og axlað ábyrgð á vinnu einstaklinga og hópa
- geti greint frá flóknum fræðilegum viðfangsefnum og/eða fræðilega rökstuddum niðurstöðum, einn eða í samstarfi við aðra, í áheyrn sérfræðinga og almennings
- hafi hæfni til að setja fram og lýsa fræðilegum atriðum og rannsóknarniðurstöðum á erlendu tungumáli
- geti tekið sjálfstæðar, faglegar ákvarðanir og rökstutt þær
- geti metið sjálfstætt hvenær mismunandi greiningaraðferðir og flókin fræðileg atriði eiga við
- geti miðlað tölulegum upplýsingum.
Doktorspróf Stig 3 180 – 240 ECTS
Inntökuskilyrði eru meistarapróf að jafnaði af stigi 2.2 eða sambærilegt próf. Skólar eða deildir geta krafist ákveðinnar lágmarkseinkunnar og sett sérstakar reglur um inntöku og hæfi nemenda.
Þekking:
Við útskrift býr nemandi yfir sérfræðiþekkingu innan fræðigreinar.
Í því felst að nemandi:
búi yfir yfirgripsmiklum og ítarlegum skilningi á helstu kenningum, grundvallaratriðum, hugtökum og nýjustu þekkingu sem völ er á
- hafi haft frumkvæði að sköpun nýrrar þekkingar og túlkun hennar með rannsóknum eða annarri viðurkenndri fræðimennsku sem stenst skoðun og rýni fræðimanna
- hafi lagt til mikilvægar nýjungar í formi nýrrar þekkingar, frumlegrar nýtingar eða túlkunar á þeirri þekkingu sem fyrir er
- sýni að hann hafi þekkingu á siðfræði vísinda og hafi tekið íhugaða afstöðu til eigin rannsókna og annarra út frá eigin siðviti.
Leikni:
Við útskrift getur nemandi beitt sérhæfðum aðferðum og verklagi á sérsviði fræðigreinar.
Í því felst að nemandi:
geti skipulagt og framkvæmt viðamiklar rannsóknir sem útvíkka og/eða endurskilgreina gildandi aðferðafræði fræðigreinar
- geti kannað eða þróað verkefni sem taka á nýjum vandamálum og viðfangsefnum fræðigreinar
- hafi á hraðbergi grundvallarfærni, tækni, aðferðir, efni og heimildir sem tengjast viðkomandi fræðigrein
- geti beitt gagnrýnni greiningu, mati og samþættingu við ný og flókin verkefni
- geti hagnýtt almenn og sérhæfð tæki til rannsókna og rannsóknartækni
- geti notað hugbúnað til að styðja við og bæta starf í viðkomandi fræðigrein
- geti tiltekið sérhæfðan hugbúnað til endurbóta á aðferðum og vinnulagi
- geti metið tölulegar og myndrænar upplýsingar á gagnrýninn hátt
- hafi beitt nýstárlegum rannsóknum eða þróað vinnuaðferðir sem bæta við eða víkka út gildandi þekkingarsvið viðkomandi fræðigreinar
- sýni frumleika í þróun og hagnýtingu nýrrar þekkingar, skilnings og aðferða
- hafi tileinkað sér gagnrýna afstöðu til þekkingar
- hafi kynnt fræðiritgerð sem er birtingarhæf í ritrýndri útgáfu innanlands eða á alþjóðavettvangi.
Hæfni:
Við útskrift geti nemandi hagnýtt þekkingu sína og leikni í starfi og/eða frekara námi.
Í því felst að nemandi:
geti tekið fulla ábyrgð á eigin verkefnum og á vinnu annarra
- geti sýnt sjálfstæði og frumkvæði í faglegri og fræðilegri vinnu
- geti á árangursríkan hátt sagt jafningjum, öðrum fræðimönnum og almenningi frá sérfræðisviði sínu
- geti tekið þátt í gagnrýnum samræðum, átt frumkvæði að og leitt fræðileg samskipti.
3. Framkvæmd
3.1 Notkun.
Þeir háskólar sem fengið hafa viðurkenningu mennta- og menningarmálaráðherra skulu lýsa þeirri þekkingu, leikni og hæfni sem nemendur á hverri námsleið fyrir sig eiga að ráða yfir við námslok. Háskólar skulu sýna með hvaða hætti markmiðum lýsingarinnar er náð með þeim námskeiðum eða námshluta sem námsleiðin samanstendur af.
Í viðaukum með prófskírteinum skulu háskólarnir tilgreina hvaða stigi og þrepi í viðmiðum um æðra nám og prófgráður á Íslandi viðkomandi námsleið tilheyrir.
3.2 Eftirlit með gæðum kennslu og rannsókna.
Í lögum um háskóla nr. 63/2006 er lögð áhersla á mikilvægi reglubundins eftirlits með gæðum kennslu og rannsókna. Samkvæmt lögunum er markmið eftirlitsins meðal annars að tryggja að viðmiðum um æðri menntun og prófgráður sé fylgt. Kveðið er á um útfærslu í reglum nr. 321/2009.
Mennta- og menningarmálaráðuneytið mun hafa eftirlit með því að háskólar uppfylli viðmið um æðri menntun og prófgráður. Leiði eftirlit og ytra mat til þeirrar niðurstöðu að viðmiðin séu ekki uppfyllt skal viðkomandi háskóla veittur hæfilegur frestur til úrbóta. Verði ekki úr bætt getur ráðherra fellt niður viðurkenningu háskóla til kennslu á viðkomandi fræðasviði eða að fullu